21-22 февраля 2013 г.

“САХА ТЫЛА УОННА КУЛТУУРАТА ИИТИИ-ҮӨРЭТИИ ЭЙГЭТИГЭР” ӨРӨСПҮҮБҮЛҮКЭТЭЭҔИ НАУЧНАЙ КЭМПИРИЭНСИЙЭ

2012-2013 үөрэх дьылыгар саха тылын оскуолаҕа үөрэтии саҕаламмыта 90 сылын туолла. Бу бэлиэ түгэҥҥэ анаан Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бэрэсидьиэнигэр Тыл бэлиитикэтин сэбиэтэ, Үөрэх министиэристибэтэ, Национальнай оскуолалары чинчийэр научнай институт көҕүлээһиннэринэн сыл устата араас тэрээһин ситимэ тиһиктээхтик ыытылынна.

Ол курдук, былырыын олунньу 21 күнүгэр төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик декадатын кэмигэр “Төрөөбүт тыл алгыстаах аартыга: олоҥхо педагогиката” диэн Өрөспүүбүлүкэтээҕи кэмпириэнсийэ ыытыллыбыта. Ол кэннэ муус устар 5 күнүгэр Чурапчы улууһугар «Олоҥхо педагогиката: иитии-үөрэтии соруктара» диэн научнай кэмпириэнсийэ, ону таһынан араас таһымнаах сэминээрдэр, төгүрүк остуоллар буолбуттара.

Бу дьыл олунньу 21-22 күннэригэр Дьокуускай куоракка Саха гимназиятыгар “Саха тыла уонна култуурата иитии-үөрэтии эйгэтигэр” диэн саха тылын оскуолаҕа үөрэтии 90 сылыгар аналлаах Өрөспүүбүлүкэтээҕи научнай кэмпириэнсийэ үрдүк таһымнаахтык буолан ааста.

Бастакы күн үөрэх ресурстарыгар анаан оҥоһуллубут быыстапка-дьаарбаҥка дьону сэҥээртэ.

Пленарнай мунньахха Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыытылыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бэрэсидьиэнигэр Тыл бэлиитикэтин сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ, пед.н.д. Габышева Феодосия Васильевна кэмпириэнсийэ кыттыылаахтарын эҕэрдэлээтэ. Кэмпириэнсийэ ыытыллар күнэ ЮНЕСКО бигэргэтиитинэн Аан дойдутааҕы төрөөбүт тыл күнүн кытта дьүөрэлэспитин тоҕоостооҕун бэлиэтээтэ.

Сүрүн дакылааттары иһитиннэрдилэр:

СӨ Национальнай оскуолаларын чинчийэр научнай институт дириэктэрэ, пед.н.к. Семенова Светлана Степановна

М.К. Аммосов аатынан ХИФУ РФ ХИНТуоКИ дириэктэрэ, филол.н.д. Филиппов Гаврил Гаврильевич

ДьТХА философия кафедратын сэбиэдиссэйэ, филос.н.к. Пудов Алексей Григорьевич

Кэмпириэнсийэ биэс сүрүн хайысханан үлэлээтэ:

• "Төрөөбүт төрүт тылым – саха тыла";
• "Икки тылым – икки кынатым";
• "Төрөөбүт тыл – дэгиттэр билии, сайдыы төрдө";
• "Уус-уран айымньы – олох оскуолата";
• "Норуот култуурата – олох төрдө".

Манна учууталлар айымньылаах үлэлэрин дьон-сэргэ сэргии көрдө, уопут, санаа атастаһыыта буолла.

Иккис күн кэмпириэнсийэ кыттыылаахтара "Детский образовательный портал "E-NetSchool" (Сетевая этношкола)", "Саха суруйааччылара – дьиэ кэргэҥҥэ", "Формирование регтональной идентичности в условиях политехнической школы", "Школа – центр поликультурного образования", "Эйгэ": воспитательные возможности межведомственных общественных организаций в формировании успешного и компетентного образа "Я-Саха"" диэн презентациялары көрдүлэр-иһиттилэр.

Салгыы хайысхаларынан сиэксийэлэр ыытылыннылар. "Төрөөбүт төрүт тылым – саха тыла" хайысха саха тылын оскуолаҕа төрөөбүт тылы үөрэтиигэ анаан үлэлээтэ. Сиэксийэни Национальнай оскуолалары чинчийэр научнай институт дириэктэри наукаҕа солбуйааччыта Васильева Надежда Николаевна, М.К. Аммосов аатынан ХИФУ РФ ХИНТуоКИ доцена, саха тылын кафедратын сэбиэдиссэйэ, филол.н.к. Егинова Сардаана Дмитриевна ыыттылар.

"Икки тылым – икки кынатым" хайысха саха тылын иккис тыл быһыытынан үөрэтиигэ ананна. Модератордарынан М.К. Аммосов аатынан ХИФУ профессора, пед.н.к. Колодезников Степан Константинович, СӨ Үөрэҕин министиэристибэтин сүрүннүүр специалиһа Абрамова Туяра Семеновна үлэлээтилэр.

“Төрөөбүт тыл – дэгиттэр билии, сайдыы төрдө” диэнүһүс хайысха чэрчитинэнтөрөөбүт тылынан иитии-үөрэтии кэскилин, саҥа саҕахтарын ырытыстылар. Сиэксийэни СӨ Национальнай оскуолаларын чинчийэр научнай институт дириэктэрэ, пед.н.к. Семенова Светлана Степановна ыытта.

 Төрдүс хайысха: “Уус-уран айымньы – олох оскуолата” – саха литературата иитии-үөрэтии эйгэтигэр диэн тиэмэҕэ ананна. Бу хайысхаҕа модератордарынан СӨ Национальнай оскуолаларын чинчийэр научнай институт сүрүннүүр научнай үлэһитэ, филол.н.к. Филиппова Нина Игнатьевна, ҮӨСуоИҮҮ төрөөбүт тылларын кафедратын сэбиэдиссэйэ Шишигина Василиса Романовна үлэлээтилэр.

Бэһис хайысха: “Норуот култуурата – олох төрдө” – саха култуурата иитии-үөрэтии эйгэтигэр диэн тиэмэнэн үлэлээтэ. Сиэксийэни СӨ Национальнай оскуолаларын чинчийэр научнай институт учуонай сэкирэтээрэ, пед.н.к. Иванова Алена Васильевна, Үөрэх министиэристибэтин орто үөрэхтээһин отделын сүрүннүүр специалиһа Дубицкая Анастасия Анатольевна иилээн-саҕалаан ыыттылар. Хайысхаларынан үлэ төрөөбүт тыл, литература, култуура билиҥҥи туруктарын, саҥа үөрэх кинигилэрин, саҥа ньымалар тула ырытыһыы, санаа атастаһыы быһыытынан ыытылынна. Манна тыл үөрэхтээхтэрэ, учууталлар, методистар бэйэлэрин уопуттарын кэпсээтилэр, санааларын эттилэр.

Салгыы төгүрүк остуоллар ыытылыннылар.

"Этнокультурнай үөрэхтээһин хаачыстыбата:судаарыстыба хонтуруола"

"Этнокультурнай үөрэхтээһин хаачыстыбата: общественнай экспертиза"

"Саха оскуолатыгар төрөөбүт тылы үөрэтии саҕаламмыта 100 сылын көрсөр тэрээһиннэри былааннааһын"

Кэмпириэнсийэни түмүктүүр пленарнай мунньахха сиэксийэ уонна төгүрүк остуол салайааччылара резолюцияҕа этиилэри киллэрдилэр.

Саха тылын оскуолаҕа үөрэтии 90 сылыгар аналлаах Анал бэлиэни саха тылын, литературатын уонна култууратын үөрэтиигэ бэриниилээх үлэлэрин иһин учууталларга үөрүүлээх быһыыга-майгыга туттардылар.

Ситими быспакка эһиил маннык таһымнаах кэмпириэнсийэни ыытарга Анал бэлиэ Дьокуускай куорат 14№ - дээх оскуолатыгар бэрилиннэ.

Саввинова Анна Дмитриевна, Национальнай оскуолалары чинчийэр научнай институт научнай үлэһитэ